Ο Διαφωτισμός ως πλαίσιο ιδεών.

Joseph Wright of Derby, A Philosopher Giving A Lecture at the Orrery, c. 1765, oil on canvas, 147 x 203 cm (Derby Museum and Art Gallery, Derby, England)

Ο Διαφωτισμός ως πλαίσιο ιδεών τάραξε και αναμόρφωσε την ανθρώπινη σκέψη για την κοινωνία συνολικά. Βασικοί του στόχοι ήταν η εφαρμογή της λογικής, του πειράματος και της εμπειρίας στον κοινωνικό αλλά και στο φυσικό κόσμο. Το κριτικό πνεύμα αναγεννήθηκε μέσα από τη μετάβαση από το Μεσαίωνα στην Αναγέννηση. Οι φιλόσοφοι του Διαφωτισμού μέσα από την μελέτη τους για την κοινωνία με σύγχρονη προσέγγιση θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως κοινωνιολόγοι. Η εφαρμογή του Λόγου τόσο στα κοινωνικά όσο και πολιτικά και οικονομικά ζητήματα είχε ως στόχο την κοινωνική πρόοδο και χειραφέτηση των ανθρώπων. Η τάση της εποχής ήταν το πρόταγμα επιστήμη εναντίον της προκατάληψης και του σκοταδισμού. Οι ιδέες του Διαφωτισμού συγκρούστηκαν σφοδρά με το Χριστιανισμό που εκπροσωπούσε στην ουσία τις σκοταδιστικές αντιλήψεις της παραδοσιακής κοσμοθεωρίας.

Οι ιδέες του Διαφωτισμού εξαπλώθηκαν σε τομείς όπως η αρχιτεκτονική, η ζωγραφική, η μουσική. Η δημιουργία εξειδικευμένων επιστημονικών κλάδων ήταν αποτέλεσμα του Διαφωτισμού χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ήταν σκοπός του. Ο Λόγος ήταν δομικός λίθος για το Διαφωτισμό όμως οι Διαφωτιστές πήγαν ένα βήμα πιο μακριά συνδυάζοντάς τον με τον εμπειρισμό. Οι Διαφωτιστές αμφισβητούσαν το πόλο του κλήρου ως φύλακα της γνώσης αλλά και συνολικά τα κύρια στοιχεία των κοσμοθεωριών και της απολυτότητας των θρησκειών. Έδιναν έμφαση στην κοινωνική γνώση και στην απελευθέρωση των ανθρώπων από τα δεσμά της θρησκευτικής επιρροής. Η διάδοση της ισότητας, της δημοκρατίας (έστω και περιορισμένης) και της χειραφέτησης των ανθρώπων δεν είχε την ανάλογη απήχηση στις πλατιές μάζες φτωχών ανθρώπων. Από την άλλη πλευρά η ελίτ της εποχής δεν είδε με καλό μάτι τις επαναστατικές ιδέες του Διαφωτισμού, εφόσον πίστευε ότι την απειλούσαν και προσπάθησε να περιορίσει την εξάπλωσή τους.

Οι Διαφωτιστές πίστευαν ότι η επιστήμη και ο Λόγος θα μπορούσαν να διαμορφώσουν συνθήκες για κοινωνική πρόοδο. Η οποία μέσω της δημιουργίας κοινωνικών θεσμών θα μπορούσε να απαλλάξει τους ανθρώπους από το δεσποτισμό και την αδικία μετατρέποντάς τους σε ευτυχή άτομα.

Η Γαλλική Επανάσταση ήταν το έναυσμα για μία πιο λογική πιο δίκαιη αλλά και πιο ανθρωπιστική οργάνωση των ζητημάτων της ανθρωπότητας. Αλλάζοντας την άποψη των ανθρώπων για τον κόσμο, τη φύση και την οργάνωση της κοινωνίας. Με το διαχωρισμό των εξουσιών σε εκτελεστική, νομοθετική και δικαστική, ο Διαφωτισμός επέδρασε στο αστικό δίκαιο, την ελευθερία του τύπου, την ανεξιθρησκία αλλά και την κατάργηση των φεουδαρχικών νόμων. Μια επαναστατική προσπάθεια θεσμοθέτησης μέχρι ένα σημείο πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής ισότητας μέσα σε ένα κράτος που έχει σκοπό να αντιμετωπίσει την ανισότητα των ανθρώπων.

Η εκδοχή του κοινωνικού συμβολαίου που παρουσιάζει ο Ρουσσώ μέσα από το έργο του, ήταν εμπνευσμένη από τον Λοκ και τον Χομπς αλλά είναι εντελώς διαφορετική. Η έννοια του κοινωνικού συμβολαίου μεταξύ πολιτών και κράτους εναντιώνεται στην ελέω Θεού μοναρχία. Ο Ρουσσώ αντιπροτείνει τη σύναψη του κοινωνικού συμβολαίου που δεσμεύει στην ουσία τα άτομα με τη ‘γενική βούληση’ της κοινωνίας έναντι στην παραίτηση από τις ελευθερίες. Ο Ρουσσώ τοποθετούσε κυρίαρχο το λαό που έχει νόμο του τη ‘γενική βούληση’. Με αυτή τη στρατηγική ο λαός έχει τη δυνατότητα να αλλάξει και τη μορφή διακυβέρνησης αλλά και τους πολιτικούς ηγέτες.

                                                                                     από ANGO the Ripper